امید رفیعیان، علی اصغر درویش صفت ، منوچهر نمیرانیان،
جلد ۱۰، شماره ۳ - ( ۷-۱۳۸۵ )
چکیده
هدف از این پژوهش تعیین تغییرات گستره جنگل‌های شمال کشور از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۰ به صورت کمّی است. این پژوهش در سطحی معادل یک برگ نقشه ۱:۲۵۰۰۰ (حدود ۱۵۰۰۰ هکتار) در جنگل‌های منطقه بابل انجام گردید. نقشه جنگل مربوط به سال ۷۳ از نقشه رقومی ۱:۲۵۰۰۰ جنگل‌های شمال استخراج شد. برای تهیه نقشه جنگل در آخر دوره، تصویر سنجنده +ETM ماهواره لندست ۷ مربوط به تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۰ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بررسی کیفیت تصویر از نظر رادیومتری و هندسی، خطای راه‌راه‌شدگی در باندهای ۲، ۴، ۵ به میزان کمتر از ۱DN± مشاهده شد که به دلیل جزیی بودن، از تصحیح آنجا صرف نظر شد. خطای جابه‌جایی دسته‌‌های شانزده‌تایی خطوط اسکن و خطای خطوط اسکن تکراری نیز در تصویر مشاهده گردید. تصحیح هندسی تصویر به روش اُرتو و با استفاده از اطلاعات مداری و مدل رقومی ارتفاع به طور دقیق انجام شد. سپس تصویر ماهواره‌ای با روش‌هایی نظیر نسبت‌گیری طیفی، تجزیه مؤلفه‌‌های اصلی و تسلدکپ مورد پردازش و بارزسازی قرار گرفت. باند پانکروماتیک نیز به روش‌های تبدیل فضای رنگ و پاسخ طیفی، با باندهای چندطیفی ادغام شد. یک نقشه واقعیت زمینی نمونه‌ای در ۳% سطح منطقه به روش میدانی و با استفاده از GPS تهیه شد. طبقه‌بندی تصویر به صورت تلفیقی (رقومی- چشمی) صورت گرفت. به این ترتیب که ابتدا یک طبقه‌بندی نظارت شده با طبقه‌بندی‌کننده حداکثر تشابه با استفاده از باندهای اصلی و پردازش‌شده انجام شد. سپس نقشه‌ای که بیشترین صحت را در مقایسه با نقشه واقعیت زمینی داشت (صحت کلی ۵۶/۹۴ و ضریب کاپا ۸۹/۰)، انتخاب و ساختار آن از رستر به بْردار تبدیل گردید. این نقشه پس از قرارگیری روی ترکیب‌های رنگی مختلف از جمله تصاویر ادغام شده با باند پانکروماتیک و نیز برخی از اطلاعات کمکی، مورد تفسیر، بازبینی و ویرایش قرار گرفت. نقشه حاصل، دارای صحت کلی ۳۹/۹۶% و ضریب کاپا ۹۲۷/۰ بود. نقشه جنگل حاصل از داده‌های ماهواره‌ای با نقشه جنگل سال ۷۳ مقایسه و مشخص شد که در این دوره به میزان ۴۱۷ هکتار به مناطق جنگلی افزوده (عموماً قطعات جنگل‌کاری شده) و ۱۱۶۸ هکتار از سطوح جنگل اولیه کاسته شده است. به این ترتیب در مجموع ۷۵۱ هکتار (معادل ۲/۸% سطح اولیه جنگل) از مساحت جنگل کاسته شده است. بر اساس نتایج این پژوهش می‌توان بیان داشت که با تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای جدید می‌توان نقشه‌های دقیق جنگل تهیه کرده و از مقایسه این نقشه‌ها با نقشه‌های جنگل موجود مربوط به سال ۷۳، تغییرات را در تمامی سطح جنگل‌های شمال کشور تعیین نمود.
