علوم آب و خاک

---

به منظور مقایسه روش‌های ارزیابی ژنتیکی گاوهای شیری هلشتاین ایران برای صفت تولید شیر، از مدل‌های آماری مبتنی بر ۳۰۵ روز شیردهی و رکوردهای روز آزمون (تابع کواریانس) استفاده شد. داده‌های مورد بررسی در این متعلق به ۱۷۹۴۶ رأس گاو هلشتاین سه بار دوشش در روز بود که برای اولین بار طی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۰ زایش داشتند. در روش مدل ۳۰۵ روز، رکوردهای کامل یک دوره شیردهی ۳۰۵ روزگاوها با یک مدل حیوانی یک صفتی که در آن اثرات ثابت گله-سال-فصل زایش ، متغیر‌های کمکی سن هنگام اولین زایش و طول شیردهی و اثر تصادفی ژنتیکی افزایشی گنجانده شده بود تجزیه و تحلیل شد. در ارزیابی ژنتیکی بر اساس مدل روز آزمون، از تابع کواریانس استفاده گردید که در آن اثر ثابت گله - سال - فصل تولید، متغیر کمکی سن حیوان هنگام رکورد‌گیری ماهیانه و هم‌چنین اثرات تصادفی ژنتیکی افزایشی و محیط دائمی قرار داده شد. در تابع کواریانس از چند جمله‌ای متعامد لژاندر برای در نظر گرفتن تغییرات ژنتیکی و محیط دائمی تولید شیر در طول دوره شیردهی استفاده گردید. نتایج به‌دست آمده در این تحقیق نشان داد که میانگین ارزش اصلاحی پیش بینی شده گاوها برای ۳۰۵ روز شیردهی در روش تابع کواریانس از لحاظ آماری بیشتر از روش مدل ۳۰۵ روز بود. ضریب هم‌بستگی رتبه‌ای بین مقادیر ارزش اصلاحی پیش بینی شده گاوهای نر در دو روش فوق برابر با ۹۲۵/۰ بود و با افزایش تعداد دختران هر گاو نر افزایش پیدا نمود. روند ژنتیکی برآورد شده برای صفت شیر ۳۰۵ روز بر اساس مدل روز آزمون و مدل ۳۰۵ روز به ترتیب برابر با ۶۰۷/۱۱ کیلو گرم در سال (۰۵/۰ > P) و ۸۶۰/۳ کیلوگرم در سال (۰۵/۰ > P) بودند.

---

  در این تحقیق، تخمین پارامترها و ارزیابی ژنتیکی گاو ‌های هلشتاین استان خراسان برای صفت شیر بر اساس یک مدل دام روز آزمون با تابعیت تصادفی تکه‌ای ( Cubic spline random regression ) انجام شد. داده‌های مورد استفاده ۳۲۸۵۴ رکورد روز آزمون شیر دو و سه بار دوشش در روز مربوط به ۳۸۴۲ رأس گاو هلشتاین شکم اول (فرزندان ۴۶۶ رأس گاو نر) در ۱۲۵ گله بود که در بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ زایش داشتند. در مدل دام روز - آزمون، اثر عوامل ثابت محیطی گله- سال و ماه رکوردگیری- دفعات دوشش، متغیر‌های کمکی خطی و درجه دوم سن زایش اول، درصد ژن هلشتاین (متغیر کمکی خطی)، اثرات تصادفی ژنتیکی افزایشی و محیط دائمی گاو قرار داده شد. در مدل مزبور به‌منظور در نظر گرفتن تفاوت‌های ژنتیکی و محیطی شکل منحنی شیردهی بین گاوها از تابعیت تصادفی تکه‌ای توان سوم استفاده شد. میانگین پسین ارزش اصلاحی پیش بینی شده گاوها با روش آماری بیزین (از طریق نمونه‌گیری گیبس با ۱۰۰۰۰۰ زنجیره با نرم افزار RRGIBBS ) محاسبه شد. میانگین ارزش اصلاحی پیش بینی شده شیر ۳۰۵ روز برای گاوهای دارای رکورد برابر با ۹۰/۵۲ کیلوگرم (۰۵/۰>P) بود. هم‌بستگی بین ارزش اصلاحی ماه‌های شیردهی با افزایش فاصله بین آنها کاهش نشان داد . بیشترین هم‌بستگی رتبه‌ای بین ماه‌های هشتم و نهم (۹۹۸/۰) و کمترین هم‌بستگی رتبه‌ای بین ماه‌های اول و دهم (۳۱۲/۰) بود. ارزش اصلاحی ماه‌های اول و ششم به‌ترتیب کمترین (۵۵۳/۰) و بیشترین (۹۹۰/۰) هم‌بستگی رتبه‌ای را با ارزش اصلاحی شیر ۳۰۵ روز داشت. روند ژنتیکی برآورد شده شیر ۳۰۵ روز بر حسب سال تولد گاوها ۷۵/۱۷ کیلوگرم در سال بود که به لحاظ آماری تفاوت معنی‌دار از صفر نداشت ( ۱۶۵/۰= p value).