مهران هودجی، احمد جلالیان،
جلد ۸، شماره ۳ - ( پاییز ۱۳۸۳ )
چکیده
آلودگی خاک و تجمع فلزات سنگین در محصولات کشاورزی در مناطق صنعتی یکی از مهم‌ترین مسایل زیست محیطی است که زندگی گیاهان، حیوانات و انسان را تهدیـد می‌نماید. هدف از این پژوهش بررسی پراکنش نیکل، منگنز و کادمیوم در خاک و محصولات کشاورزی در منطقه اطراف مجتمع فولاد مبارکه بوده است. در این بررسی بر اساس نقشه‌های رده‌بندی و قابلیت خاک و با در نظر گرفتن جهت باد غالب در منطقه (جنوب غربی- شمال شرقی)، ۵۰ منطقه مجزا گردید. در هر منطقه از ۴ عمق( ۵-۰ ، ۱۰- ۵ ، ۲۰- ۱۰ و ۴۰- ۲۰ سانتی‌متری) نمونه‌برداری گردید و در مجموع تعداد ۲۰۰ نمـونـه خاک تهیه شد. غلظت نیکل، منگنز و کادمیوم قابل استخراج با DTPA در نمونه‌های خاک، اندازه‌گیری شد. هم‌چنین غلظت کل نیکل، منگنز و کادمیوم در اندام‌های هوایی۳۶ نمونه از هجده نوع محصول کشاورزی عمده در این مناطق اندازه‌گیری شد.
نتایج نشان داد که، حداکثر غلظت نیکل و منگنز قابل استخراج با DTPA در شمال شرق منطقه و در لایه ۵-۰ سانتی‌متری خاک بوده است ( به ترتیب ۲/۴ و ۳۱۲ میلی گرم در کیلوگرم خاک). غلظت این دو عنصر در لایه‌های ۱۰- ۵، ۲۰-۱۰ و ۴۰-۲۰ سانتی‌متری خاک کاهش یافته است ( به ترتیب ۷/۲ ، ۷/۲ ،۱/۲ و ۲۰۰ ،۲۱۲ ،۱۴۶ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک). غلظت نیکل و کادمیوم در اندام‌های هوایی محصولات کشاورزی منطقه در حد تشخیص دستگاه جذب اتمی نبود ولی غلظت منگنز در اندام هوایی برنج ۶/۷۱۶ میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک گیاهی بود که در مقایسه با استاندارد آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (حدود ۱۰۰- ۱۵ میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک گیاهی) بالا بوده است(۲۴).
